این پژوهش با هدف ارائه تعریف عام از پژوهش­ های پیشین ـ باتوجه به اینکه تاکنون پژوهشی برای دستیابی به تعریفی عام از حکمرانی در مطالعات داخل و خارج از کشور در دسترس قرار نگرفت سازماندهی و اجرا شد. پژوهش از نظر هدف، توسعه ای و از جنبه ماهیت داده ها و شیوه تحلیل در زمره پژوهش های کیفی است. در این پژوهش داده ها با استفاده از فن فراترکیب جمع آوری و تحلیل شده است. برای فراترکیب از روش هفت مرحله ای ساندولسکی و باروسو استفاده شد. واحد ثبت، مستندات (کتاب ها و مقالات) و واحد تحلیل، بند است. از پایگاه های داده معتبر، با روش نمونه گیری هدفمند، غربالگری انجام و تعداد 218 مستند (نمونه پژوهش) برای تحلیل انتخاب شد. برای تحلیل مضمون اسناد از نرم افزار مکس کیو دی. ای. 2020 و برای اعتباریابی تحلیل مضمون از ضریب توافق درونی کاپا استفاده شد. محاسبه این ضریب توسط نرم افزار مکس کیو دی. ای. 2020 انجام شد که بر اساس معیار تحلیلی استفاده ­شده، در سطح عالی توافق (= 89/0) قرار دارد. مضمون­ های سازمان دهنده مفهوم حکمرانی (ابعاد حکمرانی) به ­ترتیب فراوانیِ شناسه­ های استخراجی از منابع بررسی شده، عبارت است از: شیوه ها (03/29%)، کنشگران حکمرانی (23/26%)، کارکردها (17/25%)، هدف (62/%7)، قلمرو (73/4%)، سبک (44/4%) و ارزش (8/2%). باتوجه به این عناصر تعریف عام حکمرانی انجام شد. باتوجه به بررسی های اکتشافی به­ دست­ آمده از فراترکیب، تعریف حکمرانی بر اساس عناصر تشکیل دهنده آن به صورت زیر است: «حکمرانی، فرایند راهبری تعامل نظام مند کنشگران (حکومتی/ غیر حکومتی) در قلمرو (فراملی، ملی و فروملی) از طریق خط مشی گذاری و تنظیم گری (و بازتوزیع) برای تسهیل گری و ارائه خدمات (عمومی) به­ منظور تحقق اهداف جمعی (مشترک بین کنشگران حکومتی و غیرحکومتی) با اعمال اقتدار مشروع در چارچوب آرمان ها و ارزش های آن قلمرو است.» امید است این تعریف عام سبب رهایی از ابهام های تعریف حکمرانی شده و برای دستیابی به تعریفی عام از مؤلفه های تشکیل دهنده تعریف حکمرانی، با اقدام دیگر پژوهشگران، این کارِ نوین پژوهشی تکمیل شود.

»حکمرانی تربیت« بهعنوان مفهومی نوظهور و میان رشتهای، تالش میکند تا نسبت میان ساختارهای اقتدار و فرایندها ی تربیتی را در چارچوب ارزشهای اسالمی ا یرانی بازتعریف کند. ا ین پژوهش با هدف تبیین تعریف مفهومی حکمرانی تربیت، با استفاده از روش ترکیب مفهومی، به تحلیل مؤلفهها ی معنایی و کارکرد ی ا ین حوزه پرداخته است. با تکیه بر تعریف »تربیت« در سند تحول بنیادی ن آموزشوپرورش )1390( و تعریف پیشنهادی عالی و همکاران )1403( برا ی »حکمرانی«، ا ین مطالعه مؤلفهها ی کلید ی تربی ت )غایت، فر ایند، ابزارها و نقش ها( و حکمرانی )قلمرو، بازیگران، فرای ندها، غایت، اقتدار و ارزش ها( را استخراج و مقایسه کرده، و از طریق همپوشانیها ی مفهومی، تعریف جامع ی از »حکمرانی تربیت« ارائه کرده است: »فر ایند هدا یت نظاممند تعامالت میان بازیگران دولت ی و غیر دولتی در قلمرو تربیت، که از طریق سیاستگذاری، تنظیمگر ی و اعمال اقتدار مشروع در چارچوب نظام معی ار اسالم ی، زمینه تکوی ن و تعالی پی وسته هوی ت متربیان را برا ی تحقق آگاهانه و اختیاری مراتب حیات طیبه فراهم م یآورد. « ا ین تعری ف همراه با چارچوبی تحلیلی با چهار بعد )غایت، فرایند، بازیگران و مشروعیت( ارائه شده است که م یتواند مبنا ی پژوهشهای آینده و سیاستگذاریها ی تربیتی قرار گی رد. یافتهها نشان میدهد که حکمرانی تربیت با تأکید بر ارزشمحوری و مشارکت چندجانبه، رویکردی متمای ز از مفاهیم سنتی مانند مدیریت آموزشی ارائه میدهد و ظرف یت مطلوبی برا ی توسعه نظری و عملی در نظام تربیتی ا یران دارد.

وقتی اهل علم و سیاستمداران ایرانی واژه »حکمرانی« را بهکار میبرند، کمابیش میتوان مطمئن بود که منظورشان همان » Governance »است. اما آیا میتوان مدعی شد رهبر معظم انقالب اسالمی نیز در هنگام کاربست این واژه، همین مفهوم را در نظر دارد؟ با وجود جستجوی دقیق و تفصیلی در پایگاههای علمی مربوط، هیچ رسالۀ دکتری یا مقال ۀ علمی مرتبط با این موضوع یافت نشد که پاسخگوی این پرسش باشد. بر این اساس، هدف کلی این پژوهش »دستیابی به تعریف مفهوم حکمرانی بر پایۀ داللت کاربستها ی این واژه در ادبیات رهبر معظم انقلاب اسلامی« است. پس از »نمونهگیری هدفمند« از عبارتها ی دربردارندۀ واژ ه »حکمرانی« و هم خانوادههای آن در سخنرانیها و پیامهای موجود در پایگاه اینترنتی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت الله خامنه ای و شناسایی 30 سخنرانی و دو پیام مکتوب به عنوان »نمونۀ پژوهش«، این دادهها با استفاده از »روش تحلیل مضمون با رویکرد شبکۀ مضامین« تجزیهوتحلیل شد. در جریان این فرایند تفصیلی و دقیق، 138 شناسه اولیه، 47 مضمون پایه، 15 مضمون سازمان دهنده و 5 مضمون فراگیر شناسایی شد. درنهایت، با استفاده از سه شبکۀ مضمون های فراگیر »کارکردهای حکمرانی«، »بایسته های حکمرانی« و »نسبت حکمرانی با مفاهیم مرتبط«، حکمرانی اینگونه تعریف شد: شیوه های »ا یجاد مناسبات گوناگون بشری و نظمهای اجتماعی« بهمنظور »تصمیم سازی« و »تبدیل خواسته های مطلو ب به ارادۀ عموم پی« و »اطاعت افراد جامعه«، با هدف »در اختیار گرفتن جریان حرکت عمومی جامعه« و »تحقق اهداف نظام سیاسی مدنظر«.

وجود تعدد و تنوع در تعاریف دین، نه به معنی غیر محصل بودن تلاش های نظری دین پژوهان سلف در این راه است و نه مانع از ادامه آن توسط دین پژوهان بعد از ایشان می شود. مهم، حصول اشراف بر فحوا و غلبه بر تکثر آن ها است که از طریق گونه شناسی به دست می آید. رایج ترین گونه شناسی از تعاریف دین، جداسازی آن ها بر حسب جوهری یا کارکردی بودن تعریف است که چون نمی توانست انواع موجود و متصور را به خوبی پوشش دهد، کنار گذاشته شد و مبنای دیگری ذیل عنوان تحویلی - غیرتحویلی اتخاذ گردید. این گونه شناسی علاوه بر کمک فوق، امکان و شرایط لازم برای عرضه تعریف دیگری از دین را فراهم می آورد که از شمول و تطابق بیشتری نسبت به تعاریف موجود برخوردار است. دین به مثابه عامل انگیزه بخش و نشان دهنده راه و مقصد فراروی، تعریف مختار این مقال است که اعتبارش را علاوه بر براهین و قیاسات مبناشناختی، از تعابیر قریب المعنای دین پژوهان درباره دین گرفته است.

بیش از دو هزار و پانصد سال است که تلاش برای تعریف ماهیت ادبیات ادامه دارد. و تاکنون تعریف جامع و قانع کننده ای بدست داده نشده است. درین مقاله سعی شده ضمن اشاره به روند تحول ادبیات و تلاش های مختلف برای تعریف آن دلایل تعریف ناپذیری این پدیده نشان داده شود. مقاله حاضر شامل دو بخش است، در بخش نخست سابقة مفهوم ادب در فرهنگ عربی و ایرانی، و سیر تحول معنایی این اصطلاح بررسی شده. اقسام ادب از جمله ادب اخلاقی، ادب عام، تعلیمی صوفیانه، شغلی، ادب رفتاری، و ادب به معنی دانش زبانی به همراه علوم ادبی معرفی شده اند. در بخش دوم اصطلاح ادبیات در مفهوم نوین آن مورد بحث قرار گرفته و تعاریف موجود در تاریخ نقد و نظریه ادبی به سه دسته تقسیم شده و مورد ارزیابی قرار گرفته است. نتیجه آنکه ادبیات مانند فرهنگ و زبان و زیبایی و هنر مقوله ای است تعریف ناپذیر؛ ضمن بیان و دلایل تعریف ناپذیری ادبیات، در پایان فصول مشترک همة تعاریف ادبیات بیان شده است.

توجه به خواسته های مردم یا افکار عمومی نسبت به حکومت در تمام ادوار تاریخی از جمله در عصر تیموریان مورد تاکید عرفا، ادبا و مورخان ایرانی بوده است. آنان با استناد به آیات قرآنی و احادیث نبوی و حکایات پند آمیز بزرگان در صدد برآمدند شیوه های صحیح حکمرانی را که خواست مردم بوده به فرمانروایان تیموری نشان دهند. اندیشه های این گروه از این قلم انعکاس افکار عمومی جامعه در حکمرانی بر اساس اصول شرع و روایات دینی بوده است. عرفا، ادبا، و مورخان در واقع سخن گویان مردم بودند که انتظار داشتند حاکمان مسلمان طبق اصول شریعت و سخنان بزرگان دین اسلام حکومت نموده و به خواسته های مردم در حکمرانی توجه کنند. این که عرفا و ادبا و مورخان چه روش هایی را برای حکمرانی خطاب به فرمانراوایان مسلمان قرن نهم هجری بیان نموده اند افکار عمومی مردم در آثار آنان چگونه انعکاس یافته، موضوع بحث این پژوهش است که به شیوه تحلیلی و توصیفی و با استناد به منابع تاریخی، ادبی و عرفانی مورد بررسی قرار گرفته و در نتیجه نشان داده شده است که عرفا، ادبا و مورخان بهترین الگوی حکمرانی اسلامی را خطاب به فرمانروایان از زبان مردم بیان نموده اند.